|
| |
|
Os Méndez de Vilarmirón |
San
Benito |
Dato
3 |
|
| Dato
4 |
Dato
5 |
Dato
6 |
|
| |
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
| Os Méndez de Vilarmirón
(Por
Alberto Paraje) |
|
|
|
|
Matheo Méndez |
|
|
|
|
|
|
Nos primeiros anos do XVIII vivía en
Villarmirón Matheo Méndez, casado con
Rosenda Pérez, que era de
Villarmide. Non sei se voluntariamente ou recrutado á forza,
Matheo ingresou como cadete no Rexemento de
Zamora, no que estivo vinte anos, alcanzando o
grao de tenente.
Matheo e
Rosenda
tiveron polo menos dúas fillas e dous fillos. O seu primeiro fillo
posiblemente foi Manuel Méndez, nacido en
Villarmirón en 1.718.
Na primavera de 1.719,
Matheo ten o seu
"bautismo de lume" co Rexemento de
Zamora na
defensa de Fuenterrabía ante o exército
francés, batalla na que os españois acabaron capitulando e entregando a
cidade despois dun mes de asedio.
O 29 de Maio de 1.729 nace en
Villarmirón o seu
segundo fillo varón, Juan Antonio Méndez, que
foi bautizado ao día seguinte na igrexa de
Villarmide
polo párroco Francisco Antonio de Abuerne.
Foron os seus padriños Pedro López de Carreira
e Juliana Fernández, que eran de
Villarmide.
A comezos de 1.734 o Rexemento de
Zamora está
en Toscana, formando parte dos 40.000 homes que venceron o 25 de maio de
1.734 ao exército austríaco na batalla de
Bitonto
(Apulia), pola que se recuperou o Reino de
Nápoles.
Tamén interveu o Rexemento no bloqueo de
Capua
e no sitio e toma de Pescara. |
Soldado do Rexemento "Zamora"
|
| |
|
|
|
Manuel Méndez |
|
|
|
Pero
Matheo Méndez logrou
por entón unha vitoria moito máis importante para el e a súa familia que a
conquista do Reino de Nápoles: posiblemente grazas á mediación do tenente
coronel don Juan Ceballos Escalera,
Matheo conseguiu que o seu fillo maior,
Manuel, fose aceptado como criado polo
relixioso don Ignacio Ceballos Villagutierre,
que era profesor de Gramática na Universidade de
Salamanca e membro da Real Academia Española. |
 |
E non debeu desempeñar mal o seu labor
Manuel Méndez na residencia salmantina do
doutor Ceballos, xa que cando este foi
promovido a cóengo e tesoureiro da igrexa metropolitana de México en Agosto
de 1.746, quixo que Manuel o acompañase ao seu
novo destino.
En Decembro de 1.747 Manuel Méndez xa se
encontra en Cádiz xunto ao doutor
Ceballos para
embarcarse no navío de guerra "O León" con destino ao porto de
Veracruz.
Na documentación previa ao embarque dise de
Manuel
que era "rapaz de corpo,
trigueño, nariz
groso, pelo e cellas negras, cunha cicatriz debaixo da queixada esquerda, de
29 anos de idade, solteiro, cristián vello, limpo de mala raza, de familia
honesta e honrada". |
|
A chegada a Nova España (México) de
Manuel abriulle os ollos sobre as grandes posibilidades de promoción
que aquel inmenso continente podían supoñer e non tardou en comunicarllo ao
seu irmán pequeno Juan Antonio. |
| |
|
|
|
|
|
|
| Juan
Antonio Méndez |
|
|
|
|
|
|
Juan Antonio, coa penas 20
anos de idade e sen a axuda do seu pai
Matheo,
que xa falecera, comeza os trámites para o seu traslado a "a India": obtén
certificado de bautismo emitido polo párroco de
Villarmide,
Diego Díaz Valdés, o 8 de
Abril de 1.749 e o 1º de Maio dese mesmo ano certifican a autenticidade do
certificado do párroco tres escribáns reais de
San
Pedro de Riotorto.
En Febreiro de 1.750 Juan Antonio presenta a
documentación ante o tenente correxidor da vila de Madrid manifestando a súa
intención de trasladarse en breve á India, para o que solicita recoñecemento
da súa fidalguía e nobreza, así como a dos seus antepasados.
Testifican baixo xuramento a veracidade da documentación presentada por
José Antonio tres veciños de Madrid, naturais
do concello de Miranda,
Mondoñedo e
Villaeimil, respectivamente,
indicando ser paisanos e amigos de
Juan Antonio.
A continuación presenta toda a documentación na Secretaría do Consello e
Cámara da India da Negociación das Provincias da Nova España. Pero este
primeiro intento de Juan Antonio non frutificou
e tivo que regresar a Villarmirón. |
|
  |
|
En 1.756 a situación económica de
Juan Antonio, de súa nai e irmás en
Villarmirón
faise insostible e Juan Antonio, decatado polo
seu irmán Manuel da vacante que se producira da
alcaldía da poboación de
Cholula (México),
solicita ante a Secretaría da Nova España en Madrid concédaselle o devandito
cargo ou outro calquera que se estime
oportuno...pero
tampouco nesta ocasión foi concedida a súa solicitude.
De volta en Villarmirón e cando posiblemente
Juan Antonio xa perdera moitas das súas
esperanzas de trasladarse á India, en 1.763 chegou o ansiado permiso, aínda
que posiblemente non era precisamente o destino máis botado de menos por
Juan Antonio: despois de case quince anos de
gastos, viaxes e maraña administrativa,
Juan Antonio
Méndez era nomeado Correxidor de
Collaguas,
no Perú.
En 1.764 Juan Antonio xa está en Cádiz coa súa
"roupa, libros e as súas armas" disposto a embarcarse xunto ao que di ser o
seu criado, Joseph Antonio Díaz de Freixo, de
Santa Eulalia de Piquín.
Tras varios atrasos nos permisos, finalmente
Juan
Antonio obtén licenza para embarcarse o 22 de Xaneiro de 1.765.
Unha viaxe daquelas características era toda unha aventura naquela época: do
porto de Cádiz ao de Cartagena de Indias
(Colombia); de alí ao porto de
Portobelo
(Panamá); por terra cruzaría á costa do Pacífico ata o porto de Panamá e de
alí, novamente por mar, ao porto de
Callao -
Quito e ao de Arequipa.
O 23 de Xuño de 1.766, un ano e medio despois de obter licencía de embarque
en Cádiz, Juan Antonio Méndez envía unha carta
ao rei Carlos III dende
Arequipa informándoo da toma de posesión do seu cargo.
Juan Antonio estableceuse no pobo de
Callalli, onde ao longo do seu mandato tivo que
facer fronte a varias sublevacións dos indíxenas, nunha das cales (1.773)
chegou a ser gravemente ferido. Unha vez reposto,
Juan
Antonio regresou ao pobo con homes armados, saqueando e incendiando
parte do poboado. Aínda hoxe, nas guías turísticas de
Callalli, faise mención ao espírito rebelde dos
Callallinos, poñendo como exemplo a súa rebelión de 1.773 contra o
correxidor Juan Antonio "Mendes".
Volver 
|
| San Benito (Por
Manolo de Agrelo)
|
 |
|
|
|
Ola a todos!
En
primeiro lugar quero presentarme: son
Manuel
PÉREZ
PÉREZ, natural do pobo de
Villarmide,
na parroquia de San
Salvador de
Villarmide, aínda que para
todos, tanto os coñecidos como aos que non tiven o gusto de tratar
persoalmente, vos digo que me gusta que se me trate e coñeza por
Manolo de Agrelo.
Soamente, a xeito de presentación, direivos que son un emigrante, como
tantos de vós, que por motivos de traballo deixei o noso querido pobo e
encóntrome na actualidade traballando en Cataluña, pero, nunca perdendo as
esperanzas de poder obter un destino na nosa querida terra,
caray coa
morriña!
Esta
morriña fixo que xa hai anos me puxese a buscar, recuperar, estudar e
analizar todos aqueles documentos, que ou ben teño na miña casa, ou ben se
encontran repartidos en distintos arquivos nacionais, aos que a Deus grazas
podo acceder, coa finalidade de recuperar datos sobre o noso pobo e as súas
xentes, que por vivir uns feitos que
trascurriron en épocas xa
afastadas, foron quedando no esquecemento.
Por todo iso, quero aproveitar este canto tan marabilloso para sacar á luz
algúns dos datos que posúo e que poden ser de interese para calquera dos
veciños da nosa entrañable parroquia. Ante todo, quero dicirvos que non me
considero un historiador, Deus líbreme, o único que quero é recuperar algo
da nosa memoria histórica e que os nosos descendentes, os cales non tiveron
a honra de nacer nin se bautizar na nosa querida parroquia, coñezan algo
máis dos nosos costumes e bens tanto materiais coma culturais que nos
rodean, e sobre todo que descubran que os nosos tres pobos foron en épocas
pasadas uns pobos destacados e con certo renome dentro de vida pública desas
épocas.
|
| San Benito -Lendas- |
|
|
|
|
|
|
No
seguinte relato trato de facilitar algúns datos que sirvan para esclarecer e
dar a coñecer cousas referentes a
San Benito, o santo negro da
capela do Navallo.
Con este relato a todas luces aínda incompleto, intento desmitificar algún
dos contos, lendas, e referencias que se fomentaron arredor deste.
Unha
das lendas máis antigas, provén dos pobos indíxenas de Sudamérica, en
concreto das zonas do que é actualmente Venezuela. |
 |
|
Esta lenda baséase en que
San Benito
non naceu negro, se non que dende o seu nacemento era de pel clara, cabelo
louro e ollos azuis, polo que era tanto a súa beleza, que todas a mulleres
se namoraban del, polo cal lle suplicou a Deus que o protexese contra tal
maleficio, xa que el era santo e non podía corresponder aos amoríos desas
mulleres. Por tal circunstancia, encomendou unha pregaria a Deus para que
lle cambiase a cor da pel, cousa que sucedeu unha noite mentres durmía,
espertando Benito
coa cor negra da súa pel. E segundo conta a lenda, a partir daquel momento
Benito
púidose dedicar en corpo e alma e a súa actividade relixiosa, sen que esta
se vise perturbada por nada nin ninguén. |
|
Urna de cristal onde se conserva
incorrupto o corpo de San
Benito, "O Negro", na igrexa de
Santa María
de Xesús, na cidade italiana de Palermo.
|
|
Outra
destas lendas, a cal chegou aos meus oídos a través da xente maior do meu
pobo, está baseada nuns feitos similares, aínda que estes facía mención á
cor negra da imaxe do santo, lenda que dicía así:
"San
Benito fora un santo de pel branca, pero unha vez alcanzada a
beatificación, fixéronselle talles de madeira para veneralas no seu nome,
pero foi tal a dilixencia do mestre
tallador, que esculpiu un talle
dunha beleza insuperable, beleza que fixo que a maioría das mulleres
quixesen máis o San
Benito que os seus propios maridos. Esta situación de
"adulterio amoroso", chegou a través do cura párroco a oídos do bispo de
Oviedo, o
cal ordenou que de inmediato o talle fose pintado de negro,".
Como se
ve neste relato, os feitos se narraban dentro dunha época na cal non era moi
habitual ter relación con xente de cor, e a estas persoas llas vía como algo
estraño e que vivían en lugares afastados, ao tempo que non se podía
concibir que unha persoa de pel negra puidese ter esa beleza natural que
Deus atribuíu a alguns humanos. |
| Datos históricos |
|
|
|
|
|
|
|
A capela do
Navallo é un
edificio rectangular, de
6,68x5,40
m., con teitume de
madeira a dúas vertentes, alpendre de madeira á entrada, porta con postigo
de reixas de madeira e
campanil rústico aos pés.
No
interior da capela, encontrámonos coas seguintes figuras:
|
|
- Un retablo de
estípites de 2,10
m.,
con tres fornelas, do segundo terzo do século XVIII.
- Unha
escultura do titular da capela,
San Benito, de
medio talle.
- Unha
escultura de San Antonio de Padua de 0,42
m.
- Unha
San José de 0,38 m, A Nosa Señora do
Carmen de medio talle.
- Un
S. Antonio de Padua de impoñer, do século
XVIII.
-
Unha
escultura dun Cristo moi pequeno, que parece da arte gótica do século XVI,
aínda que o máis seguro é que sexa moi posterior.
|
 |
|
Consérvase tamén unha taboíña con relevo dun santo escribindo, quizais poida
ser San Lucas, o cal se trata dun talle
popular.
Esta capela data aproximadamente da segunda metade do
século XVIII, e na súa orixe xa foi destinada ao culto de
San Benito.
A
iniciativa da súa construción está un pouco confusa, pero nestes momentos
estou en disposición de comunicar o seguinte:
Na segunda metade do Século XVIII, a parroquia de
San Salvador
de Villarmide,
era un dos 15.000 lugares en que se encontraba dividido o Reino de Castela.
Era tal a poboación da nosa parroquia, que nesta e para atender as
necesidades espirituais da poboación, había tres curas, pero unha soa igrexa,
a parroquial de
Villarmide. Por todo iso, por iniciativa
destes tres sacerdotes e o beneplácito do bispado, púxose en marcha a idea
de construír polo menos unha capela onde poder celebrar unha misa por semana
e que os fieis dos pobos de
Villarmirón e
Navallo
non tivesen que desprazarse ata
Villarmide a oír
misa e así desatender os seus quefaceres habituais.
Pero esta iniciativa necesitaba o respaldo tanto
económico como moral de determinadas persoas, que ao cabo se encontraron
unha en Villarmide
e outra en Villarmirón,
persoas que tiñan recoñecido o rango da Fidalguía.
Con estas
persoas e os sacerdotes á fronte da iniciativa, construíuse a citada capela,
aínda que a todos os veciños da época lles cabe a honra de ter posto o seu
granito de area. Os que non podían achegar diñeiro achegaban o seu traballo. |
|
 |
Da forma en que se decidiu dedicar a capela ao culto
de San Benito,
e de como chegou a súa imaxe ao
Navallo, non podo
achegar moitos datos aínda que dos que dispoño se pode deducir que o culto a
San Benito
partiu de Sicilia
(Italia), dende onde foi levado por comerciantes españois e portugueses a
aqueles lugares onde se concentraba a poboación de negros africanos lonxe
dos seus países de orixe.
E todo iso polo feito de tratarse do primeiro
santo negro beatificado
pola igrexa. Estes movementos, fixeron que os primeiros lugares de devoción
fosen as poboacións de raza negra de Sudamérica, principalmente en Brasil e
Venezuela. Foi aí onde comezou a gran devoción a
San Benito
"O Negro", fóra da súa Italia natal.
E foi precisamente dende Sudamérica, dende onde chegou
esta devoción a España e Portugal, a través de comerciantes, militares e
franciscanos. Ao Navallo
puido chegar dunha das dúas formas seguintes: |
|
1-
Por mediación dun franciscano
procedente da parroquia de
San Salvador de
Villarmide,
pertencente á familia de Fidalgos de
Villarmide, e que
dedicaba os seus esforzos a
cristianizar as
zonas poboadas por xente de raza negra en Sudamérica, e ao ver a situación
pastoral en que se encontraban os seus paisanos decidiu achegar o seu
granito de area coa doazón da imaxe.
2-
Outro das formas en que puido chegar esta imaxe e posterior
culto, é a través das dúas familias de Fidalgos que había na parroquia, os
cales e segundo tradición da época tiñan que ter algún familiar dedicado á
arte da guerra, e en concreto para realizar expedicións ás zonas máis pobres
de Sudamérica, lugares dos que chegou o culto ao noso pobo. |
|
Manolo de
Agrelo |
|
Festividade de
San Benito
"O Negro", o día 4 de abril, na cidade de
Maracaibo
(Venezuela).
|
|
NOTA:
Dende aquí quero recordar cariñosamente a todas aquelas persoas que xa non
están connosco, e que me transmitiron, a través dos seus relatos, a gran
sabedoría que atesouraban e os seus coñecementos sobre a vida dos nosos
antepasados.
GRAZAS: |
|
-
Nicolás
-
Soledad e Victorino de Guxo
-
Eustasio, Joseín e Rosa de Torres
-
Soledad de Guxo
-
Pepe e Anxel de Estudiante
-
Mercedes de Varela
-
Eduardo de Petas
-
Francisco de Ordeiro
-
José do Freixo
-
Jesús e Benigno de Agrelo
-
Sinforosa, ¿ ¿José Ramón de Muruáis |
-
José e Esperanza do Belcho
-
Xinto de Mariquiña
-
Manuel, Manuela e Consuelo de Xintín
-
Pepe e Concepción de Martín
-
Flor e Amparo de Farruco
-
Toño de Culán
-
Fermina de Agustín
-
Concepción de Pericón
-
Rosa de Pericón
-
¿Padre de Marcelino?
-
Celestino de Arrieiro |
| |
|
|
|
|
|
|
|
| Volver |
|
|
|
|
|
| Dato-3
(Disponible) Volver
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
| Dato-4
(Disponible) Volver |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
| Dato-5
(Disponible) Volver |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
| Dato-6
(Disponible) Volver |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
Enviar a:
documentacion@vilarmide.net
|
